Projecten

Proloog

Ik dook met volle energie in de kunst na mijn afscheid van het Rijksmuseum voor Volkenkunde (2004). Het was een warrige fase waarin ik ternauwernood orde kon scheppen in een tumulteus bestaan. Ik was betrokken bij uiteenlopende kunstprojecten of initieerde ze. Terzijde, ik weet niet wat kunst is. Vanuit hetzelfde perspectief als hieronder wordt uiteengezet, is elke definitie van kunst gedoemd ten onder te gaan aan zijn onvolmaaktheid of zijn alomvattendheid. Er bestaat geen sluitende definitie van kunst. Een kunstdefinitie is slechts een poging om met behulp van woorden een eiland in het ruimte-tijd-actie-spectrum af te bakenen en te onderscheiden van de omgeving.

Hetzelfde geldt voor projecten, die helaas, niet meer zijn dan een illusoir concept. Ook een project is zogenaamd een in ruimte en tijd afgebakende, uitvoerbare activiteit met een duidelijk begin en een einde. Soms zelfs met een helder doel. Mijn projecten kennen geen duidelijk begin, laat staan een duidelijk einde. Om maar niet te spreken van een doel. Ce sont que des paroles. Mijn projecten zijn onderling verweven, beïnvloeden elkaar, komen gedeeltelijk uit elkaar voort en gaan in elkaar op als een continuum in een wisselend krachtenveld. Eigenlijk is het hierna volgende een bij voorbaat twijfelachtige poging om delen van een - in zijn geheel - chaotisch bestaan te beschrijven. Als het geheel der dingen chaos is, dan betekent dit dat de individuele delen meer betekenen dan de som. Een weinig gangbare opinie! Alles stroomt als een rivier, die bij het passeren al niet meer dezelfde is als hij was. Onmeetbaar. Ongrijpbaar. Maar toch, wie een hart, een brein of een lever bestudeert als een project zonder zich rekenschap te geven van de wisselwerking tussen het orgaan en het gehele organisme, zijn omgeving en zijn ontstaan, zal nooit de werking ervan begrijpen. Maar een holistische benadering van chaos, ad infinitum, is nog complexer. De analytische wetenschap heeft zijn natuurlijke grenzen. Het instinct werkt als een betrouwbare holistische antenne, die de eigenaar bewaart voor al te gevaarlijke uitglijders. Lijkt het. Gewapend met dit treurige inzicht ga ik hierna aan de slag.

Ik bijt mijn tanden stuk aan  "À la recherche du temps perdu" van Marcel Proust. Zijn extratemporele concept spreekt me aan. Tijd bestaat niet. In mijn projecten speelt, anders dan de constatering dat het zo is, daarover twijfel ik niet meer, tevens de bewijsvoering of het aannemelijk maken, een belangrijke rol. Dank zij onze tijdsinterpretaties kunnen we belangrijke samenhangen onderzoeken en verklaren. Een tijdloos concept moet dit minstens beter kunnen. Aan de Franciscaner monnik William van Ockham danken we de Ockham's Scheermes: het principe dat van twee theorieen de eenvoudigste, onder overigens gelijke omstandigheden, de voorkeur verdient. Daarom bestaat de verplichting bij de uitwerking van een tijdloos model voor het universum, op zijn minst aannemelijk te maken dat dit universum een mens met percepties van tijd voort kan brengen. Ik was me deze vraagstelling bij de eerste projecten niet bewust. Pas later, toen ik in 2007 het besluit nam om de grenzen van mijn subjectieve revaringswereld op te zoeken, door een introspectie op de grens van het onderbewuste en het bewuste, begon samenhang te ontstaan in een nieuwe, volgens Proust als extratemporeel aangeduide, ervaringswereld. Ik zal deze ervaring niet systematisch toelichten of onderzoeken. Het is eerder het gevolg van een ongerichte zoektocht, die als een plezierige leidraad dient voor de ordening, of liever nog, het gebrek aan ordening, van het levenstraject van de laatste jaren.

Chaos en Serendipiteit. Het geval van de Naaimachines